Kwaliteit minder
Overheden investeren minder in hoger onderwijs. Een spekgladde helling van privatisering en tweedeling doemt op, waarschuwt Bert van der Zwaan, rector magnificus Universiteit Utrecht. Laten we met meer geld het hbo sterk verbeteren en tegelijkertijd de toegang tot universiteiten beperken. Er is in Amerika veel te doen over het hoger onderwijs: kranten wijden lange stukken aan de stijgende kosten, de stijgende studieschulden, en vooral de toegankelijkheid van het hoger onderwijs. Het brengt de New York Times zelfs tot de verzuchting dat in Amerika maatschappelijke afkomst het wint van talent: de combinatie van arm en talentvol is kansloos.
Ook Nederland afnemende investeerders
Hoewel de programma’s van de politieke partijen anders doen vermoeden, is er in delen van West-Europa, ook Nederland, net als in Amerika, een diepliggende trend te bespeuren naar afnemende bereidheid van de overheid om te investeren in hoger onderwijs. Grotendeels wordt dit ingegeven door budgettaire factoren, vooral de steeds duurder wordende gezondheidszorg van een vergrijzende bevolking.
Budgettaire factoren
Hoewel de programma’s van de politieke partijen anders doen vermoeden, is er in delen van West-Europa, ook Nederland, net als in Amerika, een diepliggende trend te bespeuren naar afnemende bereidheid van de overheid om te investeren in hoger onderwijs en verkorte HBO opleidingen. Grotendeels wordt dit ingegeven door budgettaire factoren, vooral de steeds duurder wordende gezondheidszorg van een vergrijzende bevolking. Maar er is ook een groeiende groep politici die op principiële gronden een terugtrekking van de staat wenselijk vindt. Wat de achtergrond ook is, het is een feit dat de overheid in vrijwel al deze landen – financieel – terugtreedt, in Nederland over de afgelopen tien jaar met een tot twee procent per jaar.
De dalende overheidsfinanciering, hogere collegegelden
De dalende overheidsfinanciering heeft in de Angelsaksische landen geleid tot massieve verhoging van de collegegelden. Alleen op die manier konden instellingen het hoofd boven water houden. Er ontstond ook meer ruimte voor private initiatieven. De private universiteiten floreerden, omdat zij ’the best and brightest’ mochten selecteren, maar vaak ook ’the richest’. Want om topkwaliteit te kunnen bieden zijn hoge collegegelden nodig, en om hoge collegegelden te kunnen vragen is kwaliteit vereist. En zo is een niet te stuiten vliegwiel ontstaan van stijgende collegegelden, voortgaande privatisering en selectie.