De terugkeer van de discipline binnen het schoolgebouw

We hebben een puzzel op school. De slagingspercentages van de havo en die van het vwo verschillen dit jaar nogal. Bij het vwo is 93 procent in één keer geslaagd. Een hoog percentage. Bij de havo haalde slechts 76 procent in één keer de streep. Dat is een opvallend laag percentage. Deze scores, die vermoedelijk na de herkansingen aantrekken tot respectievelijk 95 en 85 procent, roepen veel vragen op. (Ferry Haan VK)

Terugkeer van discipline

Vooral het havocijfer zal uit en te na geanalyseerd worden, maar er zijn nu al vermoedens. De leerlingen die nu gezakt zijn, lijken onnodig gezakt. De leerlingen beschikken over voldoende capaciteiten om te slagen, maar ze hebben het niet voor elkaar gekregen. De vraag is waarom niet. Een mogelijk antwoord komt van een groep docenten op mijn school. Zij pleiten voor de terugkeer van discipline binnen het schoolgebouw. Bij alle vernieuwingen in het onderwijs in de afgelopen decennia, is de discipline het slachtoffer geworden. Het is niet meer vanzelfsprekend dat leerlingen zonder jas een lokaal binnen komen. Het is niet meer vanzelfsprekend dat leerlingen automatisch hun boeken pakken. Het is niet vanzelfsprekend dat leerlingen hun mobiele telefoons in hun tas laten zitten. En, het allerergst, het is niet vanzelfsprekend dat leerlingen hun huiswerk hebben gemaakt.

Duidelijke regels

De leraren pleiten voor een terugkeer naar duidelijke regels binnen de school. Ze vragen de hulp van het schoolbestuur en lijken een welwillend oor te vinden. Vorig jaar sloten we de grote studiezalen voor meerdere klassen. De docent is hierdoor weer de baas in zijn klaslokaal. Volgend jaar lijkt in het teken te staan van de terugkeer van de discipline. Vooral de havoleerling zal profiteren, is het vermoeden. De mavoleerling (de naam vmbo-tl, hebben we nooit ingevoerd) heeft veel minder problemen, omdat hij zich op mijn school binnen een veel duidelijker structuur beweegt. De havoleerlingen afkomstig van de mavo ‘klagen’ dan ook steen en been dat ze ineens zo veel vrijheid en zelfstandigheid krijgen.

Babyroom onderwijsvernieuwing afgebroken

Met de terugkeer van discipline wordt de onderwijsvernieuwing van de jaren negentig, die de naam Tweede Fase meekreeg, weer verder afgebroken. Deze vernieuwing gaat (onterecht) ook als het ‘studiehuis’ door het leven. Het probleem bij deze vernieuwing is dat hij niet uit het middelbaar onderwijs zelf kwam. De agenda voor de vernieuwing kwam van het hoger onderwijs en de universiteiten (bijv. de hogere hotelschool). Die instellingen wilden zelfstandiger studenten. Studenten die minder snel vast zouden lopen in de vervolgstudie. Het middelbaar onderwijs moest deze nieuwe soort studenten voortaan afleveren.

Streven naar zelfstandigheid is een enorme vergissing gebleken

Dit streven naar zelfstandigheid is een enorme vergissing gebleken. De uitvalcijfers zijn op de universiteiten en de hogescholen niet gedaald. De ‘werkomgeving’ is op de middelbare scholen wel aangetast. Wanneer een leerling zijn werk niet voor elkaar krijgt, dan is het vooral zijn of haar probleem. Zelfstandigheid is een voorwaarde voor succes.De stroming die nu wil teruggrijpen naar discipline, heeft hier genoeg van. Het is prachtig, wanneer leerlingen zelfstandig zijn, maar het is verschrikkelijk om te zien hoe talenten verkwist worden door leerlingen die simpelweg een beetje structuur missen.

Leerplicht

Een collega drukte het mooi uit. ‘We kennen de leerplicht. De leerlingen hebben de plicht tot leren. Wij hebben de plicht om leren mogelijk te maken’. Veel leerlingen hebben nu het gevoel dat ze elke dag rechten hebben. Ze kunnen kiezen om aan het werk te gaan, of ze kunnen kiezen om dat niet te doen. De verantwoordelijkheid ligt bij hen. Leerkrachten en ouders moeten niet aankomen met moralistische praatjes. Deze pubers gaan over hun eigen leven. De consequenties dragen ze ook zelf. Zo hebben we het onderwijs ingericht.

Terugkeer van gezag

De Britse socioloog Frank Furedi schreef eerder dit jaar een boek dat in het Nederlands is vertaald als de ‘Terugkeer van het gezag’. Hij stelt dat het Britse onderwijssysteem niet meer ‘onderwijst’. Hij wil dat het gezag weer terugkeert bij docenten en ouders, zodat de leerlingen weer onderwezen kunnen worden. Een paar maanden geleden lanceerde hij een vijfpuntenplan, waar mijn havoleerlingen vermoedelijk veel baat bij zouden kunnen hebben. In het groot, moet allereerst de politiek uit het onderwijs worden gehaald. Scholen moeten niet lastig gevallen worden met allerlei korte termijn maatschappelijke doelen. Scholen moeten weer onderwijzen. Simpel. Ook in Nederland willen we te veel.

Autoriteit herstellen

Twee: de relatie tussen ouders en leerkrachten moeten worden hersteld. Hier doet het Nederlandse onderwijs weliswaar veel aan. Met de vele 10-minutengesprekken worden helaas niet altijd de juiste ouders bereikt. De ouders die niet komen zijn vaak veel belangrijker. Drie: de autoriteit van de generatie boven de leerlingen, ouders en de leerkrachten, moet worden hersteld. Dit ‘gezag’ van ouders en docenten moet cultureel worden bevestigd. Dat is nu niet het geval. Te veel ouders zijn maatjes met hun kinderen en spannen samen tegen ‘die onredelijke school’. Dat werkt niet. Het gezag moet weer terug en het gezag moet ook geaccepteerd worden.

Vier: onderwijs moet onafhankelijk zijn en divers. Druk van buiten op scholen is contraproductief. Leg de landelijke normen vast en laat de scholen vrij. Vijf: als laatste moet onderwijs weer gewaardeerd worden voor wat het is. Volgens Furedi wordt onderwijs te veel als middel gezien, en niet als doel. Dat is een fout. Pubers willen altijd weten waarom ze iets moeten leren? ‘Wat heb ik hier nu aan?’ is vaak de wanhopige vraag waarmee een leerling hoopt dat hij zich ook niet hoeft te verdiepen. Deze vraag is niet altijd te beantwoorden. ‘Daarom’, is vaak het meest logische antwoord. Een middelbaar schooldiploma levert het bewijs dat een leerling een bepaald niveau heeft gehaald bij een reeks van vakken. De leerling is algemeen gevormd. Wat hij aan zijn school heeft gehad, zal later wel blijken.

Uitval voorkomen

De ‘waarom vraag’ moet vooral doorgeschoven worden naar de vervolgopleiding. Als de leerling die opleiding tenminste haalt. Want zonder discipline vallen te veel talentvolle leerlingen af. Wanneer we de terugkeer naar gezag en discipline uitstellen, dan vrees ik dat over een paar jaar de resultaten op het vwo ook afnemen. Want misschien is de echte puzzel wel de vraag waarom de vwo-leerlingen nog wel hun best doen?